Indie zamierzają zostać czwartym państwem zdolnym do samodzielnego zorganizowania załogowego lotu kosmicznego. To osiągnięcie w 1961 r. i 1962 r. zrealizowały kolejno Związek Radziecki i Stany Zjednoczone Ameryki, a w 2003 r. dołączyła do nich Chińska Republika Ludowa. Ambitne indyjskie plany dołączenia do tego klubu mogą zostać jednak mocno utrudnione przez biurokrację, walki polityczne oraz wpływ epidemii koronawirusa.
Samodzielne zorganizowanie załogowego lotu kosmicznego zawsze było gigantycznym i bardzo trudnym przedsięwzięciem. W telegraficznym skrócie, do realizacji tego celu potrzebna jest bezpieczna rakieta nośna, sprawdzony statek kosmiczny pozwalający na lot na orbitę oraz bezpieczny powrót, a także systemy łączności i podtrzymywania życia. Jest to wielki i skomplikowany projekt wymagający zaangażowania dziesiątek tysięcy specjalistów z różnych dziedzin.
O ile w lotach załogowych uczestniczyło już ponad 500 astronautów i astronautek z 41 krajów, to tylko wspomniane trzy państwa są w stanie zorganizować załogowy lot orbitalny. Szczegóły takich pierwszych lotów przedstawia tabela poniżej.
| Państwo | Data startu | Misja | Astronauta | Czas misji |
| Związek Radziecki | 12.04.1961 | Vostok 1 | Jurij Gagarin | 108 minut |
| Stany Zjednoczone Ameryki | 20.02.1962 | Mercury-Atlas 6 | John Glenn | 4 godziny 55 minut |
| Chińska Republika Ludowa | 15.10.2003 | Shenzhou 5 | Yang Liwei | 21 godzin 22 minuty |
Niewiele brakowało, aby własny załogowy statek kosmiczny wykonały również państwa zrzeszone w Europejskiej Agencji Kosmicznej. Ambitne plany dotyczące wahadłowca Hermes zostały jednak anulowane na początku lat dziewięćdziesiątych.
Rakesh Sharma – pierwszy kosmonauta Indii
Dotychczasowy udział Indii w lotach załogowych był raczej skromny. Tylko jeden obywatel Indii odbył lot kosmiczny. W 1984 roku Rakesh Sharma udał się na krótki pobyt na radziecką stację kosmiczną Salut 7. Sharma wystartował z Jurijem Małyszewem oraz Giennadijem Strekałowem na pokładzie statku kosmicznego Sojuz T-11. Lot kosmonautów trwał tylko tydzień. Głównym zadaniem załogi była wymiana pojazdu Sojuz przycumowanego do stacji kosmicznej Salut 7.
Taka wymiana Sojuzów, zaprojektowanych na loty nie przekraczające pół roku, pozwalała Związkowi Radzieckiemu na przeprowadzanie rekordowo długich misji kosmicznych. Tak też stało się i tym razem. Po siedmiodniowej misji, po wspólnych telekonferencjach, szeregu indyjsko-radzieckich eksperymentów naukowych (a także prób uprawiania jogi w kosmosie), Rakesh Sharma, Jurij Małyszew i Giennadij Strekałow powrócili na Ziemię inną kapsułą.
Załoga przesiadła się do drugiego statku kosmicznego przyłączonego do stacji kosmicznej, Sojuza T-10 i powróciła nim na Ziemię. Na orbicie pozostało trzech innych kosmonautów, którzy pierwotnie wystartowali w tym właśnie Sojuzie T-10: Leonid Kizim, Władimir Sołowjow oraz Oleg At’kow. Wymiana statku pozwoliła na przeprowadzenie ówczesnego rekordowo długiego lotu kosmicznego trwającego 236 dni.
Sam udział Rakesha Sharmy w misji został zorganizowany w ramach programu Interkosmos. Pod tą inicjatywą Związek Radziecki zapraszał zaprzyjaźnione państwa należące głównie do Bloku Wschodniego do „gościnnego” i zazwyczaj jednorazowego lotu kosmicznego. W ten sposób na orbitę w ramach politycznych targów trafili przedstawiciele państw nie posiadających zaawansowanych badań kosmicznych. W ten sposób własnego kosmonauty dorobiła się nie tylko Polska (Mirosław Hermaszewski), ale też szereg państw z poza Europy: Wietnam, Kuba, Mongolia, Syria czy nawet Afganistan.
Indyjskie astronautki NASA
Po stronie amerykańskiej, w korpusie NASA odnaleźć można dwie astronautki indyjskiego pochodzenia. Mająca indyjskie oraz słoweńskie korzenie Sunita Williams brała udział w dwóch długoterminowych ekspedycjach na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Łącznie na orbicie spędziła ponad 321 dni. Przy okazji, Sunita Williams, jest jedną z niewielu osób na planecie, które odbyły lot orbitalny na pokładzie amerykańskiego wahadłowca i rosyjskiego Sojuza. Wkrótce odbędzie lot trzecim statkiem kosmicznym jako dowódca pierwszej operacyjnej misji statku kosmicznego Boeinga o nazwie Starliner. Jej lot zaplanowano na lato 2021 roku.
Drugą astronautką była urodzona w Indiach Kalpana Chawla. Po przeprowadzce do USA i uzyskaniu amerykańskiego obywatelstwa udało się jej dołączyć do korpusu astronautów NASA. Brała udział w dwóch misjach kosmicznych wahadłowca Columbia: STS-87 i STS-107. Niestety druga misja zakończyła się tragedią. W wyniku uszkodzenia powłoki termicznej podczas wejścia w atmosferę wahadłowiec rozpadł się. Siedmioosobowa załoga zginęła.
| Imię | Start | Lądowanie | Czas trwania lotu |
| Rakesh Sharma | 3.04.1984, Sojuz T-11 | 11.04.1984, Sojuz T-10 | 7 d, 21 h, 40 m |
| Kalpana Chawla | 19.11.1997, STS-87 (Columbia) 16.01.2003, STS-107 (Columbia) | 5.12.1997, STS-87 (Columbia) 1.2.2003, STS-107 (Columbia) * Katastrofa | 15 d, 16h, 34 m 15 d, 22h, 21 m |
| Sunita Williams | 10.12.2006, STS-116 (Discovery) 15.07.2012, Sojuz TMA-05M | 22.06.2007, STS-117 (Atlantis) 19.11.2012, Sojuz TMA-05M | 194 d, 18h, 2m 126 d, 23h, 13m |
Przygotowania do uruchomienia programu załogowego
Pierwsze przymiarki do uruchomienia indyjskiego programu załogowego zainaugurowano w 2006 roku. Zdecydowanie motywująco wpłynęły tutaj wydarzenia w sąsiadującym Państwie Środka. Chińczycy sukcesywnie mogli się pochwalić kolejnymi etapami w załogowych lotach kosmicznych: pierwszy astronauta, pierwszy lot wieloosobowy, spacer kosmiczny, pierwsza astronautka, eksperymentalne stacje kosmiczne. Obecnie Chiny znajdują się na ostatniej prostej do zbudowania na orbicie wielomodułowej stacji kosmicznej i powoli szykują się do realizacji programu księżycowego.
Chociaż Indie mają również mocarstwowe ambicje, to jednak przez większość pierwszych dwóch dekad XXI wieku indyjski program lotów załogowych nie miał dużego poparcia politycznego ani finansowego. Indyjska Agencja Kosmiczna ISRO mierzyła się tutaj z ciągłymi zmianami koncepcji projektu, obcinaniem budżetu, czy nawet nakazami zdjęcia programu z listy priorytetowych działań.
Nie ma tu też szczególnych powodów do zdziwienia. Przy ogromnych nierównościach i dużej skali ubóstwa w Indiach projekty kosmiczne tego kraju skupiały się przede wszystkim na kwestiach aplikacyjnych stosujących dane satelitarne, takich jak monitoring rolnictwa, prognozy pogody, telekomunikacja, nawigacja satelitarna, itd. Dlatego zrozumiałe jest, że głównym priorytetem był rozwój tych technologii kosmicznych, które miały znaczny wpływ dla wielu mieszkańców kraju – chociażby zdalna nauka prowadzona za pomocą anteny satelitarnej do wiosek, w których nie było dostępnych nauczycieli. Zyski wynikające z lotów załogowych mają cały szereg zastosowań, ale przede wszystkim w gospodarkach polegających na dużym wykorzystaniu nowych technologii.
Udany powrót z orbity kapsuły SRE
Mimo wspomnianych problemów Indyjskiej Agencji Kosmicznej ISRO udało się przeprowadzić część prac przygotowawczych z małej transzy własnego budżetu. Najbardziej namacalnym osiągnięciem dla tego etapu były loty demonstratorów Space Recovery Experiment (ang. Eksperyment Odzyskania [ładunku] z Kosmosu, SRE) z 2007 roku oraz Crew Module Atmospheric Re-Entry Experiment (ang. Eksperyment Atmosferycznego Powrotu Kapsuły Załogowej, CARE) z 2014 roku.
Celem pierwszej misji było przetestowanie technologii koniecznych do sprowadzenia obiektu z orbity okołoziemskiej. Ważąca 555 kg kapsuła w praktyce sprawdziła takie elementy jak awionika, systemy komunikacji, płytki termiczne, spadochrony czy procedury wyławiania kapsuły.
SRE została umieszczony na kołowej orbicie na wysokości 637 kilometrów. Po 12 dniach lotu kapsuła przeprowadziła udany manewr wejścia w atmosferę i wodowała w Zatoce Bengalskiej. Zebrane dane i doświadczenia z misji pozwoliły Indyjskiej Agencji Kosmicznej na dalsze prace koncepcyjne nad nowym pojazdem załogowym, który otrzymał nazwę Gaganyaan (sanskryt गगनयान, Niebiański Pojazd).
Lot symulatora statku kosmicznego
Drugim poważnym testem był krótki, suborbitalny lot kapsuły CARE. Symulowała ona powrót kapsuły powrotnej statku kosmicznego Gaganyaan z orbity. W misji użyty został tzw. model gabarytowo-masowy, czyli pojazd o podobnym do lądownika kształcie i masie.
CARE została wyniesiona w pierwszym (również testowym locie) rakiety GSLV Mark III na wysokość 126 kilometrów i wnet rozpoczęła powrót w kierunku Ziemi. Zanim kapsuła opadła na spadochronach, jej ochronna osłona termiczna rozgrzała się do około 1000 stopni Celsjusza. Krótki, trwający blisko 21 minut lot zakończył się sukcesem a kapsuła CARE została wyłowiona z Zatoki Bengalskiej. Dane zebrane podczas krótkiego lotu pozwoliły zebrać kolejne pakiety danych i pomiarów koniecznych do budowy statku kosmicznego.
Polityczne wsparcie
Dnia 15 sierpnia 2018 roku program załogowy ponownie pozyskał wiatr w żagle. Na specjalnej konferencji prasowej z okazji Dnia Niepodległości premier Indii Narendra Modi ogłosił zatwierdzenie planów indyjskiego programu załogowego. Lot indyjskiego astronauty w statku Gaganyaan miałby odbyć się w 2021 roku, w ramach uroczystości z okazji 75 rocznicy uzyskania przez Indię niepodległości. Obiecany został także budżet programu w wysokości około 1,5 miliarda USD.
Przewidywany wówczas rozkład lotów zakładał dwa bezzałogowe loty pojazdu Gaganyaan w grudniu 2020 oraz lipcu 2021 roku. Pierwszy indyjski lot załogowy miałby się odbyć w grudniu 2021 roku. Tym samym założono również ponad półroczną rezerwę na dodatkowe opóźnienia, aby lot koniecznie odbył się przed obchodami.
W 2018 roku zainaugurowano również działalność centrum szkolenia astronautów w Bengaluru. Spośród 200 pilotów wojskowych wyselekcjonowano tam wpierw dwunastu a ostatecznie czterech kandydatów do lotu. Na lutym 2020 roku, w kolejnym etapie przygotowań, rozpoczęli oni roczne szkolenie w Centrum Szkolenia Kosmonautów im. Jurija Gagarina w Gwiezdnym Miasteczku w Rosji.
Problemy się mnożą
Termin szkolenia indyjskich pilotów zbiegł się jednak z globalną pandemią. W jej wyniku zamknięte zostało także Centrum Szkolenia Kosmonautów a kandydaci do lotu kosmicznego trafili do hostelu, gdzie oczekiwali na poprawę sytuacji. Jednocześnie ze względu na biurokratyczne problemy jeszcze w marcu nie otrzymywali wynagrodzeń ani diet. Papierologiczne ograniczenia nie pozwoliły nawet na przyjazd ich rodzin do Rosji na czas szkolenia.
Znacznie większy problem ma za to sam program załogowy. W ostatnim rozdaniu budżetowym mimo obietnic Premiera Modiego Indyjska Agencja Kosmiczna ISRO otrzymała tylko jedną trzecią środków zaplanowanych na realizacje zadań związanych z lotem załogowym (180 zamiast 639 milionów USD).
Od marca br. wstrzymano zaś zdecydowaną większość prac ISRO z powodu pandemii. Oznacza to, że wkrótce program będzie się mierzył z naciskami ze strony czasu, budżetu i dostępnych zasobów a to zła kombinacja dla wszelkich projektów, zwłaszcza tak skomplikowanych jak przeprowadzenie lotu załogowego. Bo warto zadbać o to, żeby astronauta trafił cały na orbitę i także cały z tej orbity wrócił. Zwłaszcza jak ma być wisienką na torcie z okazji rocznicy niepodległości.
Źródła:
https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Human_Spaceflight_Programme
https://en.wikipedia.org/wiki/Space_Capsule_Recovery_Experiment
https://en.wikipedia.org/wiki/Gaganyaan
[…] program lotów załogowych mimo problemów powoli nabiera kształtów. Na przekór opóźnieniom wynikającym z trwającej epidemii COVID-19, problemów budżetowych oraz organizacyjnych, pierwszy, testowy lot kapsuły Gaganyaan odbędzie […]
[…] Indie planują zostać czwartym państwem zdolnym do samodzielnego zorganizowania lotu załogowego. Jako pierwsze, w latach sześćdziesiątych zeszłego wieku, dokonały tego Związek Radziecki i Stany Zjednoczone. Chinom udało się powtórzyć osiągnięcie zimnowojennych mocarstw dopiero w 2003 roku. Indyjskie ambicje muszą się jednak mierzyć z problemami finansowymi, biurokratycznymi oraz z epidemią koronawirusa. O wcześniejszych problemach indyjskiego programu załogowego możecie przeczytać w tym artykule. […]
[…] nazewnictwa rozważane są również w Indiach. Kraj ten prowadzi zaawansowane przygotowania do własnego programu załogowego. W 2022 roku na pokładzie statku kosmicznego Gaganyaan ma wyruszyć indyjska załoga. Czterech […]